मोह म्हणजे काय

आपण दररोज आयुष्यात अनेक अनुभव घेतो – नाती, वस्तू, यश, पैसा, प्रतिष्ठा, समाजातली ओळख… पण ह्या सर्व गोष्टींमध्ये कुठे तरी आपण नकळत अडकतो. ही अडकण्याची प्रक्रिया पाहताना आकर्षक वाटते, पण आतून ती ‘मोह’ म्हणून आपल्या मनावर एक सूक्ष्म बंधन निर्माण करते.

हे बंधन इतकं शांतपणे आपल्या आत खोल रुतलेलं असतं, की आपल्याला त्याची जाणीवही होत नाही. मनाचं आरोग्य बिघडण्याची सुरुवात इथूनच होते, पण हाच मोह आपल्याला आपल्या मूळ स्वत्वापासून, शांतीपासून, आणि मनःस्वातंत्र्यापासून दूर नेत असतो.

✨ पण हे बंधन नेमकं बनतं तरी कसं?

हे बंधन सुरू होतं – आपल्या मनाच्या विशिष्ट अपेक्षांपासून.
आपण जेव्हा एखाद्या गोष्टीला “हे माझं आहे, यावाचून मी अपूर्ण आहे” असं मानतो, तेव्हाच मोहाची पहिली गाठ बांधली जाते.
कधी ते एखादं नातं असतं, कधी यशाची एखादी कल्पना, तर कधी भूतकाळातलं एखादं समाधान.
या कल्पनांभोवती मन सतत फिरत राहतं आणि त्यामुळे मनाचं केंद्र दुसऱ्या गोष्टींमध्ये अडकतं – जे आपल्या हातात नसतात.

आपल्या अनेक भावनिक गुंतवणुकींचं मूळ हेच मोहाचं बीज असतं.

🌀 मोह म्हणजे काय? | Moh Mhanje Kay?

‘मोह’ हा संस्कृत शब्द आहे. त्याचा अर्थ आहे – भ्रमित होऊन एखाद्या गोष्टीच्या किंवा व्यक्तीच्या आकर्षणात अडकणे, जिथे मनाची स्वातंत्र्य हरवते. मोह ही एक मानसिक अवस्था आहे जिथे आपण वस्तुस्थिती न पाहता, आपल्या अपेक्षा आणि इच्छांच्या आधारावर जग पाहायला लागतो.

मोह म्हणजे काय हे समजण्यासाठी, आपल्याला हे समजावं लागतं की मोह कुठल्याही गोष्टीशी असू शकतो – माणूस, कल्पना, संपत्ती, मान-सन्मान, मोबाईल, किंवा अगदी स्वतःच्या विचारांशीही.

🌿 मोह आणि आकर्षण यामधला सूक्ष्म फरक

आकर्षण म्हणजे काहीतरी सुंदर, उपयुक्त, किंवा आनंददायक वाटणं – हे स्वाभाविक आहे. उदाहरणार्थ, एक सुंदर फुलं पाहून मन प्रसन्न होणं हे आकर्षण. पण त्या फुलाची पकड आपण घट्ट धरून ठेवतो, ती वाळून गेल्यावरही सोडत नाही – ते मोह.

मोह म्हणजे काय?
तो त्या आकर्षणाला धरून ठेवण्याची जिद्द.

प्रेम मोकळं करतं, मोह अडकवतो.
प्रेम स्वीकारतं, मोह अपेक्षा ठेवतो.

image : **मोह म्हणजे काय | Moh Mhanje Kay**

💡 मोह आपल्याला कधी कळत नाही कारण…

मोह सदैव आकर्षकतेच्या मुखवट्यात समोर येतो, ह्या मानसिक गुंतवणुकीचा परिणाम दीर्घकाळ मनावर होतो – आणि मानसिक आरोग्य हळूहळू खचत जातं..
तो प्रेम वाटू शकतो, कर्तव्य वाटू शकतो, आत्मसन्मान वाटू शकतो – पण प्रत्यक्षात तो आपल्याला आतून अडकवतो.
मोह मनाला आश्वासक वाटतो, कारण तो “तुझं समाधान ह्यात आहे” असं सांगतो.
पण वास्तवात, तो समाधानाचं रूप नसून अपेक्षांचं आणि भीतीचं जाळं असतो.

🔍 रोजच्या जीवनात ‘मोह’ कसा ओळखावा?

मोह ही केवळ आध्यात्मिक संकल्पना नाही. तो आपल्याला दररोजच्या आयुष्यात दिसतो:

एखाद्या व्यक्तीशिवाय जगणं अशक्य वाटणं
सतत मोबाईल स्क्रोल करत राहणं
सोशल मीडियावरच्या लाईक्स, फॉलोअर्स यांच्यात गुंतून जाणं
स्वतःबद्दलचं समाधान हे इतरांच्या approval वर अवलंबून असणं
पैशाच्या मागे अंधपणे धावणं

हे सर्व मोहाचंच रूप आहे. बाह्यरूप वेगवेगळं असलं, तरी आतून ही एकच मानसिक अडकवणारी अवस्था आहे.

📿 वेदांत, गीता आणि बौद्ध दृष्टिकोनातून मोह

धार्मिक आणि तत्त्वज्ञानाच्या दृष्टिकोनातून बघितल्यास, मोह हा मानसिक स्वातंत्र्याचा सर्वात मोठा शत्रू आहे.

🕉️ गीता:

श्रीमद्भगवद्गीतेत श्रीकृष्ण स्पष्टपणे सांगतात –

“मोहातून स्मृतीभ्रंश होतो, स्मृतीभ्रंशातून बुद्धी नाश पावते, आणि बुद्धीचा नाश म्हणजे विनाश.”

☸️ बौद्ध धर्म:

बौद्ध तत्त्वज्ञानात मोह हा तीन क्लेशांपैकी एक आहे – लोभ, द्वेष, मोह. मोहामुळेच जन्ममरणाच्या फेर्यात जीव अडकतो, असं बुद्धांनी सांगितलं आहे.

🧘 विपश्यना ध्यान:

विपश्यना पद्धतीत मोह म्हणजे ‘अटॅचमेंट’ – एखाद्या भावना, आठवण, किंवा आशेवर होणारी अतिरेकी पकड. ध्यानाने हळूहळू ही पकड सैल होऊ लागते.

✨ मोहातून सुटायचं कसं? – ५ सुलभ उपाय

स्वतःचं निरीक्षण करा:

आपलं मन कुठे सतत धावतंय, कुणा/कशाच्या मागे अस्वस्थ आहे, हे शांतपणे बघा.

वास्तव स्वीकारा:

प्रत्येक गोष्ट क्षणभंगुर आहे – यश, नाती, सौंदर्य, दुःख, आनंद… सगळं येतं आणि जातं.”आपण जसं कर्म करतो, त्यावर मोह वाढतो की सुटतो हे ठरतं”

ध्यान करा:

ध्यानामुळे मन स्थिर होतं आणि मोहाच्या साखळ्या ओळखता येतात. कृतज्ञतेचा सराव:

जी काही गोष्टी आपल्या आयुष्यात आहेत, त्यांचं मनापासून आभार मानणं – यामुळे अपेक्षा कमी होतात.

भावनिक स्वातंत्र्य:

प्रेम करा, पण त्याच्यावर हक्क गाजवू नका. नात्यांना बंधन नको, स्पंदन हवं.

💭 थोडं अंतर्मुख होऊया…

Moh Mhanje Kay? कधी कधी मोह ही दुसऱ्यावरील आसक्ती नसते, ती स्वतःच्या कल्पनांवर असते – माझं आयुष्य असंच व्हायला हवं होतं, माझं भूतकाळ वेगळा असता तर…, भविष्यात मी हेच मिळवलं पाहिजे.
ह्या अपेक्षा आणि कल्पनांच्या मोहातून सुटका म्हणजेच अंतर्बोध. आणि हा अंतर्बोध म्हणजेच मोकळं, स्पष्ट आणि शांत आयुष्य.

🌿 आणि म्हणूनच…

मोह म्हणजे काहीतरी वाईट नव्हे – पण त्यात अडकणं, त्याचं अंधपणे पाठलाग करणं, हेच त्रासदायक ठरतं.
तो ओळखला तर शिक्षक ठरतो; न ओळखला तर शत्रू.

म्हणूनच, मोहाचा पाया समजणं – म्हणजे आत्मज्ञानाच्या वाटेवर टाकलेलं पहिलं पाऊल.

📌 मोहावर आधारित एक विचार…

“जेव्हा आपण सोडतो, तेव्हा खऱ्या अर्थाने पूर्णत्व अनुभवतो. मोह ही पकड आहे, तर मोकळेपणा हे प्रेम आहे.”

🔚 समारोप – मोह आणि मोक्ष यामधला बारीक धागा

मोह काही वेळा प्रेमासारखा वाटतो. पण प्रेमात मुक्तता असते, मोहात भीती असते – गमावण्याची, हरवण्याची. मोह आपल्याला तात्कालिक सुख देतो, पण दीर्घकाळाचं असमाधानही निर्माण करतो.

आपण मोह ओळखून त्यातून सुटका केली, तरच खऱ्या अर्थानं मनःशांती आणि मोक्ष अनुभवता येतो.

म्हणूनच, दर वेळी स्वतःला एक प्रश्न विचारा –
“हे प्रेम आहे की मोह?”
उत्तर सापडलं, की स्वतःशी भेट होते – खर्‍या शांततेची!

📚 संदर्भ:

तुमचंही मन कधी मोहात अडलंय का?

👇 तुमचा अनुभव खाली कमेंटमध्ये शेअर करा.
🪷 आणि हा लेख शांततेच्या शोधात असलेल्या मित्रमंडळींसोबत शेअर करायला विसरू नका!

🔗 Facebook वर शेअर करा 📱 WhatsApp वर शेअर करा

Spread the love