वेळ व्यवस्थापन कौशल्य
प्रत्येक विद्यार्थ्याने आत्मसात करावे असे महत्वाचे कौशल्य म्हणजे टाइम मॅनेजमेन्ट (time management skills), ह्या एक कौशल्याने विद्यार्थी जीवनात आमूलाग्र बदल घडू शकतो.
शैक्षणिकदृष्ट्‍या उत्कृष्ट होण्यासाठी आणि दैनदिन कार्य व्यवस्थित आणि संतुलित पार पडण्यासाठी ह्या कौशल्याची आवश्यकता आहे.
विद्यार्थी दशेत असताना टाइम मॅनेजमेन्ट (time management skills) चा प्रभावी वापर केल्यास आपल्या दैनदिन कामांना प्राधान्य दिले जाते, याने तणाव कमी होण्यास मदत होते, आणि ह्यामुळे याचा शैक्षणिक कालावधीत जास्तीत जास्त फायदा करून घेतला पाहिजे.
विद्यार्थ्यांना संघटित म्हणजेच कायम तयार राहण्यासाठी, तणाव कमी करण्यासाठी आणि शैक्षणिक यश मिळविण्यासाठी प्रभावी पणे वेळेचे व्यवस्थापन करणे आवश्यक आहे.
टाइम मॅनेजमेन्ट करण्यासाठी विद्यार्थी काही सोप्या धोरणांची अंमलबजावणी करून, त्यांची उत्पादकता वाढवू शकतात आणि त्यांच्या अभ्यासाच्या वेळेचा जास्तीत जास्त फायदा घेऊ शकतात.
या ब्लॉगमध्ये, आपण काही व्यावहारिक टाइम मॅनेजमेंट टिप्स बघणार आहोत, ज्या विद्यार्थी हे त्यांच्या दैनंदिन दिनचर्येत सहजसमाविष्ट करू शकतात, आणि त्याद्वारे टाइम मॅनेजमेन्ट प्रभावीपणे वापरू शकता.
उद्दिष्टे निश्चित करा
टाइम मॅनेजमेंट कौशल्याची (time management skills) पहिली पायरी म्हणजे उद्दिष्टे निश्चित करणे होय.
टाइम मॅनेजमेंट कौशल्य आत्मसात करण्यासाठी आपल्याला शैक्षणिक आणि वैयक्तिकरित्या काय साध्य करायचे आहे हे ओळखले पाहिजे.
आपले ध्येय लहान, व्यवस्थापित करण्यायोग्य कार्यांमध्ये मोडून टाका ज्यावर आपण दररोज किंवा साप्ताहिक काम करू शकता.
यासाठी आपले ध्येय हे लहान, व व्यवस्थापित करण्याजोग्या छोट्या छोट्या कामांमध्ये विभागून टाकले पाहिजे, आणि ते दररोज किंव साप्ताहिक वेळेत काम केले गेले पाहिजे.
यासाठी ध्येय स्पष्ट ठेवले पाहिजे आणि आपण काय करणे गरजेचे आहे यावर कायम प्रेरित राहून आणि लक्ष केंद्रित करून राहिले पाहिजे.
कामांना प्राधान्य द्या
सर्वच कामे तितकीच महत्त्वाची नसतात. यासाठी कामांची निकड आणि महत्त्व लक्षात घेऊन त्यांना प्राधान्य द्यायला शिकले पाहिजे.
कामांना उच्च-प्राधान्याच्या क्रमाने प्रारंभ करा, जसे की जवळ येणाऱ्या डेडलाइनसह असाइनमेंट किंवा अधिक लक्ष देण्याची आवश्यकता असलेल्या विषयांसह महत्वाची कामे आधी हाताळल्याने महत्त्वाची कामे वेळेत पूर्ण होतील याची खात्री बाळगता येते.
वेळापत्रक तयार करा
वेळापत्रक बनवून आपला वेळ प्रभावीपणे मॅनेज करण्याचा एक उत्कृष्ट मार्ग आहे.
अभ्यास करणे, वर्गांना उपस्थित राहणे, असाइनमेंट पूर्ण करणे आणि विश्रांती करणे इत्यादि दैनदिन विविध कामांसाठी विशिष्ट वेळ स्लॉट वेळा पत्रकात अंतर्भूत केल्या पाहिजे.
आपल्या वेळापत्रकाचे नियोजन करताना वास्तववादी रहा, विश्रांतीसाठी वेळ काढताना आपल्याकडे प्रत्येक कार्यासाठी पुरेसा वेळ आहे याची खात्री करूनच नियोजन करा.
दिरंगाई टाळा
“दिरंगाई” हा प्रभावी टाइम मॅनेजमेन्टचा एक सामान्य शत्रू समान आहे.
यासाठी टाइम मॅनेजमेन्टचा अमलात आणताना दिरंगाईची लक्षणे ओळखून त्यावर मात करण्यासाठी उपाययोजना करणे खूप गरजेचे आहे.
मोठी कामे करण्यासाठी त्यांना व्यवस्थापित करण्यायोग्य लहान लहान भागांमध्ये विभागून घेतले पाहिजे.
एखादे काम करताना ठराविक कालावधी नंतर ब्रेक घ्या,ह्यामुळे कामावर लक्ष केंद्रित करण्यास मदत होईल आणि कंटाळा न आल्यामुळे काम होण्यास विलंब होणार नाही
विचलित होऊ नका
विचलित होण्यामुळे आपल्या एकाग्रतेत अडथळा निर्माण होतो, व्यत्ययचा आपल्या उत्पादकतेवर परिणाम होऊ शकतो.
आपल्या फोनवरील लॉउड नोटिफिकेशन सायलंट करा किंवा अभ्यास सत्रा दरम्यान सोशल मीडियाचा प्रवेश अवरोधित करणारे अॅप्स वापरून लक्ष विचलित होण्यास कमी करू शकता.
एक शांत आणि समर्पित अभ्यासाची जागा शोधा जिथे आपण विनाअडथळा लक्ष केंद्रित करू शकता.
अभ्यास करण्यासाठी एका शांत जागेचा वापर करा, ज्याठिकाणी आपण विनाअडथळा लक्ष केंद्रित करून अभ्यास करू शकता.
लक्षात ठेवा, लक्ष केंद्रित केल्याने आपण आपल्या कार्यक्षमतेने कार्ये पूर्ण करू शकता, ज्यामुळे आपल्याला अधिक मोकळा वेळ मिळु शकतो.
प्रभावी अभ्यास तंत्रांचा सराव करा
टाइम मॅनेजमेन्ट (time management skills) साठी प्रभावी अभ्यास तंत्राचा अवलंब केल्यास वेळेची बचत होऊ शकते आणि शिकणे वाढू शकते.
नेहमी चर्चासत्र, व्याख्यानादरम्यान आपल्या पद्धतीने संक्षिप्त नोट्स घेणे, संकल्पना स्पष्ट होण्यासाठी मनात चित्र तयार करणे किंवा फ्लॅशकार्डसारख्या व्हिज्युअल एड्सचा वापर करणे, चर्चांमध्ये भाग घेऊन किंवा इतरांकडून संकल्पना स्पष्ट करून घेऊन शिकू शकता.
आपल्यासाठी सर्वात प्रभावी अभ्यास पद्धती कोणती आहे हे समजून घेतल्यास आपण कठीण नव्हे तर स्मार्ट पद्धतीने अभ्यास करू शकाल.
“नाही” म्हणायला शिका
बऱ्याचदा अनेकदा विद्यार्थी अनेक जबाबदाऱ्यांनी भारावून जातात. त्यांना दिलेले एखाद काम किंवा जबाबदारी ते व्यवस्थित पणे पार पाडतात.
पण आपण कधी कधी आपली कामे इतराना सोपवू शकता किंवा सहकाऱ्यांची किंवा शिक्षकांची मदत घेऊन ती कामे किंवा जबाबदारी पूर्ण करू शकता, तुम्ही हे ओळखणे आवश्यक आहे.
याव्यतिरिक्त, जेव्हा अतिरिक्त वचनबद्धता दिलेला शब्द आपला वेळ व्यवस्थापित करण्याच्या आपल्या क्षमतेस अडथळा आणू शकतो तेव्हा “नाही” म्हणायला शिकणे गरजेचे किंबहुना अत्यावश्यक आहे.
आपल्या शैक्षणिक कामाचा ताण आणि वैयक्तिक जीवन यांच्यात समतोल साधणे महत्वाचे आहे.
समर्थन आणि सहकार्य मिळवा
गरज पडल्यास मदत मागण्यास संकोच करू नका. जर आपल्यास काही विषय किंवा असाइनमेंटमध्ये अडचण असेल तर वर्गमित्र किंवा शिक्षकांकडून मार्गदर्शन घेण्यास संकोच करू नका.
सहकाऱ्यांना देखील सहकार्य करणे देखील फायदेशीर ठरू शकते, कारण यामुळे आपण आपला कार्यभार विभागून जातो आणि आपल्याला एकमेकांकडून शिकायला मिळते.
लक्षात ठेवा, समर्थन मिळविणे हे एक सामर्थ्याचे लक्षण आहे आणि ह्यामुळे आपला मौल्यवान वेळ वाचवणारी ही एक रणनीती आहे.
विश्रांती घ्या
विश्रांती घेणे हे यासाठी महत्वाचे आहे, की त्याने आपले ध्येयावर लक्ष आणि उत्पादकता राखण्यासाठी ऊर्जा मिळत असते. त्यासाठी नियमित विश्रांती घेणे गरजेचे आहे.
कामाच्या व्यग्रतेतून आराम आणि ऊर्जा मिळवण्यासाठी आपल्या दिनचर्येत थोड्या विश्रांतीचा समावेश करणे गरजेचे आहे.
सारांश
टाइम मॅनेजमेंट हे एक मौल्यवान कौशल्य (time management skills) आहे जे विद्यार्थ्यांना त्यांच्या शैक्षणिक आणि वैयक्तिक जीवनात खूप फायदेशीर ठरू शकते.
स्पष्ट ध्येय निश्चित करून, कामांना प्राधान्य देऊन, वेळापत्रक तयार करून आणि विलंब टाळून, विद्यार्थी त्यांचे टाइम मॅनेजमेंट (time management ) करू शकतात आणि यामुळे त्यांचे दैनदिन कार्य आणि जीवन यांत योग्य संतुलन राखले जाईल आणि चांगले परिणाम दिसतील.
याचा नियमित सराव आणि समर्पणाने, वेळ व्यवस्थापन कौशल्यांमध्ये (time management skills) प्रभुत्व मिळविणे हा विद्यार्थ्यांचा दुसरा स्वभाव होईल, ज्यामुळे त्यांच्या शैक्षणिक प्रवासात अधिक यश आणि एकंदरीत समाधान मिळेल.
